Planujemy wspólnie ze stowarzyszeniem Astronomia Nova spotkanie o tematyce rakietowej w obserwatorium astronomicznym w Rzepienniku Biskupim. Spotkanie robimy w celu rozpoczęcia współpracy z Politechniką Rzeszowską.
W planie część merytoryczna - prezentacie i dyskusje oraz część eksperymentalna - przeprowadzimy kilka testów silników na hamowni.
Gdyby ktoś miał wolną sobotę to zapraszamy!
Spotkanie w Rzepienniku 15 grudnia 2018
Re: Spotkanie w Rzepienniku 15 grudnia 2018
Czy coś napiszecie o Rzepienniku?
Re: Spotkanie w Rzepienniku 15 grudnia 2018
A działo się trochę!
Oto krótka relacja ze spotkania, które nie odbyło się bez gościnności Pana dr Bogdana Wszołka i Pani mgr Magdaleny Wszołek w Rzepienniku Biskupim.
W dniu 15 grudnia 2018r. W Obserwatorium Astronomicznym w Rzepienniku Biskupim (Turza) odbyły się I Warsztaty Rakietowe. W wydarzeniu udział wzięli Stowarzyszenia członkowie stowarzyszenia i jednocześnie gospodarze spotkania „Astronomia Nova”, dr Bogdan Wszołek, mgr Magdalena Wszołek, a także pracownicy Politechniki Rzeszowskiej: dr hab. inż. Piotra Strzelczyka, prof. PRz (PRz, PTR, PTA), dr. Marka Szumskiego, mgr inż. Natalia Marszałek. Ze strony Polskiego Towarzystwa Rakietowego (PTR) udział wzięli Panowie Andrzej Chwastek "Jaskiniowiec" i Kacper Z.
W trakcie spotkania przedstawione zostało 5 referatów: Kacpra nt. Prac na amatorskimi rakietami doświadczalnymi, ze szczególnym uwzględnieniem. Rakiet na paliwa dwufazowe (hybrydowe). Opisane zostały prace nad rakietami z rodzin: K1X (PTR) i BIGOS („Space Forrest”) i wyniki ich lotów doświadczalnych których rezultatami były rekordy wysokości lotu rakiet amatorskich w Polsce, odpowiednio 12,2 km i 15 km. Opisanie zostało oprzyrządowanie pomiarowe rakiet, oraz systemy odzysku. Przedstawione zostały plany osiągnięcia przez z wersję rozwojową rakiety K1X pułapu rzędu 100...150 km. Omówiony został silnik hybrydowy „Student”.
Między pierwszą i druga sesją dokonano próbnego uruchomienia silnia hybrydowego z podtlenkiem azotu N20 jako utleniaczem i polietylenem jako paliwem stałym. Próba została przeprowadzona na hamowni silników rakietowych znajdującej się na terenie OA w Rzepienniku Bp.
Po próbie silnika, w drugiej sesji Piotr Strzelczyk, "donPedro" (PRz i PTR, PTA)przedstawił referat pt. „W stronę badań rakietowych w Politechnice Rzeszowskiej”. W referacie przedstawiono możliwości badawcze Wydziału Budowy Maszyn i Lotnictwa, w zakresie szeroko rozumianej techniki rakietowej. Wskazano przede wszystkim na potrzebę zaprojektowania i wykonania własnego hybrydowego silnika rakietowego (Zakład Mechaniki Płynów i Aerodynamiki) na paliwo w rodzaju: polietylenu, parafiny, HPTB czy pyłu drewnianego stabilizowanego żywica epoksydową i utleniaczem w postaci podtlenku azotu, jako rozwiązań eksploatacyjnie najbezpieczniejszych. Obliczenia projektowe powinny być wykonane względnie prostymi metodami obliczeniowymi: jednowymiarowe modele spalania ( w referacie pokazano taki uproszczony model dla silnika hybrydowego) i przepływu przez dyszę, kształtowanie dysz metodą charakterystyk dla przepływu izentropowych. To ostatnie podejście powinno być szczególnie efektywne w przypadku dysz dzwonowych i typu „aerospike”. Obliczenia sprawdzające układu przepływowego powinny być bardziej zawansowaną metodą np. wykonane np objętości skończonych FVM.
Jako kierunek rozwoju wskazano na zastosowanie dysz typu „aerospike” lub „plug”, o własnościach samoadaptacji do ciśnienia zewnętrznego. Ta ostatnia własność powinna predestynować je do pracy w układzie z eżektorem naddźwiękowym AAR (ang. Air-Augmented Rocket).Należy tu podkreślić, że napęd taki może pracować efektywnie od liczby Macha Ma=0, w przeciwieństwie do silników strumieniowych, które wymagają wstępnego rozpędzenia pojazdu
(„Bloodhound”, 2K12 „Kub”). Napęd typu AAR do pierwszych stopni rakiet lub dla całej rakiety jednostopniowej został zrealizowany jedynie w przypadku doświadczalnego pojazdu NASA GTX i pocisku powietrze-powietrze dalekiego zasięgu MBDA „Meteor, natomiast projekty Biura Konstrukcyjnego im. Chruniczewa (konstr: B. Szawrin) jak „Gnom” czy McDonnel Douglas (konstr.: Philip Bono) : rakieta „Nova” i pojazdy typu SSTO pozostały jedynie na papierze. W przypadku AAR możliwe jest przejście, po wstępnym rozpędzeniu do trybu strumieniowego, jednak ze względu na komplikację takiej konstrukcji (układ zasilania) nie będzie to brane u nas pod uwagę. Celem krótkoterminowym jest stworzenie laboratoryjnego hybrydowego silnika z dysza typu „aerospike” i przebadanie jego pracy w warunkach laboratoryjnych, z efektem eżektorowym jak i bez. I wyciągniecie odpowiednich wniosków do konstrukcji lotnego egzemplarza napędu. Doświadczenia w z silnikiem laboratoryjnym jak również badania tunelowych (stateczność!) na modelach w zakresie małych prędkości powinny dostarczyć danych do budowy jednostopniowej rakiety sondażowej wysokiego pułapu „50+” tj. H>50 km i udźwig ok. 50 kg. Rakieta taka powinna umożliwić loty badawcze do tzw. „ignosfery”, tj. obszaru który znajduje się zbyt wysoko dla samolotów i balonów, i za nisko dla satelitów 50 km < H < 200 km. Celem takiej rakiety byłyby eksperymenty z zakresu aerodynamiki wielkich prędkości (pomiary rozkładów ciśnień i temperatury na powierzchni rakiety), pomiary aerometryczne, badania z zakresu astronomii takie jak: rejestracja promieni kosmicznych, przy użyciu matryc CMOS czy CCD, podobnie jak w projekcie CREDO, miniaturowy licznik Geigera-Muellera, heliofizyczne: obserwacje w zakresie UV czy miękkiego promieniowania roentgenowskiego, czy przeprowadzenia różnych eksperymentów w warunkach mikrograwitacji (biologia, chemia, inżynieria materiałowa).
Przedyskutowano również różne techniki odzyskiwania rakiety i jej ładunku. Autor skłania się ku rakiecie skrzydlatej, która powracałaby lotem ślizgowym w pobliże miejsca startu i wtedy ewentualnie lądowałaby na spadochronie. Płaty w celu ograniczenia oporu składana byłyby na kadłubie jak w samolocie Rutan AD-1 czy w rosyjskich boosterach „Bajkał” . Rozważono również możliwość wykorzystania rakiety, do wynoszenia szybowców stratosferycznych, pełniących funkcje badawcze, czy wypełniające rolę tzw. pseudosatelitów (obserwacja czy łączność).
Omówiono również rozproszony system pomiarowy PRP-W2, opracowany w Katedrze Awioniki Wydziału Budowy Maszyn i Lotnictwa Politechniki Rzeszowskiej, którego konstrukcja pozwala na zastosowanie nawet w małej rakiecie badawczej. Moduły systemu PRP-W2 posiadają w większości tylko jedno złącze umożliwiające transmisję danych za pośrednictwem magistrali CAN, jak również ich zasilanie. Rozwiązanie to eliminuje ryzyko pomyłki w trakcie integracji lub manualnej rekonfiguracji systemu. Wymiary poszczególnych modułów wraz z obudową ograniczają się do przestrzeni 20x20x40mm. Masa modułów nie przekracza 6 g, za wyjątkiem odbiornika GPS, którego masa wynosi 9 g. Pobór prądu przez pojedyncze moduły nie przekracza 60 mA (napięcie źródła zasilającego to 5 VDC). Zapis pomiarów na karcie SD. System składa się z: rejestratora danych, centrali aerometrycznej, układu orientacji przestrzennej, modułu wejść analogowych, modułu wejść cyfrowych, moduł odbiornika nawigacji satelitarnej (GPS), moduł pomiarowy wielkości inercjalnych (IMU), przy czym częstotliwość próbkowania przyspieszeń liniowych i kątowych wynosi 1 kHz. Istnieje również możliwość zapisu danych w formacie FDR, który umożliwia odtworzenie parametrów lotu w warunkach symulacji komputerowej przy wykorzystaniu oprogramowania X-Plane, ułatwiając fizyczną interpretację uzyskanych wyników.
Dyskusja po referacie dotyczyła sposobów wyhamowywania rakiety opadającej z wysokiego pułapu (b. mała gęstość ośrodka), oraz redukcji oporu (a więc i nagrzewania się w czasie wznoszenia). Jednym z proponowanych rozwiązań byłoby sterowanie przepływem przed rakietą z wykorzystaniem efektów EMHD. Efekty elektro-magneto-hydrodynamiczne mogłyby być wykorzystane do przepływu w kanale zewnętrznym napędu AAR. Tu pojawiły się koncepcje balono-spadochronu (ang. „ballute”) napełnianego na dużych wysokościach, czy wirnikowego systemu odzyskiwania rakiety.
Drugi referat zespołu Politechniki Rzeszowskiej, prezentowany był przez panią mgr inż. Natalię Marszałek i dotyczył możliwości badawczych Zakładu Mechaniki Płynów i Aerodynamiki w zakresie napędów rakietowych. Przeprowadzono wstępne próby na małych, stałopaliwowych silnikach modelarskich z wykorzystaniem tensometrycznego belkowego przetwornika siły oraz systemu akwizycji danych „DasyLab”. Częstotliwość próbkowania siły ciągu wynosiła 20 kHz, a zakres przenoszonej przez przetworniki siły 20N Oprócz pomiarów siły ciągu potwierdzono możliwość badania przepływu w strumieniu wylotowym silnika rakietowego z pomocą metody cieniowej, „Schlieren”, w tzw. układzie Z. Układ pomiarowy składał się z dwóch zwierciadeł wklęsłych, noża Foucaulta, źródła światła białego (żarówka halogenowa), ekranu z matówką i kamery szybkiej CCD do rejestracji uzyskanych obrazów, z częstotliwością 2kHz przy pełnej rozdzielczości. Okazało się, że wykorzystanie techniki smugowej jest możliwe, a większą ostrość obrazów uzyskano by stosując filtry kolorowe lub monochromatyczne źródło światła, co zostanie wykorzystane w przyszłych badaniach.
Na zakończenie obrad, pan Andrzej Chwastek przedstawił referat poświęcony krakowskim rakietom sondażowym, jakie powstały w zespole prof. Jacka Walczewskiego, wykorzystywane. przez Państwowy Instytut Hydrometeorologiczny. Najważniejsze z tych konstrukcji to: klasyczna, dwustopniowa RD-42 i rakieta z ”grotem” RM-3W. Próba pierwszej odbyła się w maju 1962 r., próba drugiej w kwietniu 1963 r. Obydwie były budowane przy współpracy Doświadczalnego Ośrodka Rakietowego. Do dalszej realizacji wybrano rakietę z ”grotem”.W 1962 r. wysłano zlecenie do Instytutu Lotnictwa w Warszawie na zaprojektowanie i przeprowadzenie prób rakiety. Opracowanie projektu rakiety meteorologicznej podjął się zespół Zakładu Konstrukcji Specjalnych ILot. pod kierunkiem mgr. inż. Jerzego Haraźnego. W czerwcu 1965 r. system rakietowy został przejęty przez Pracownię Rakietowych Sondowań Atmosfery PIHM. Od razu też wykonano prawidłowe pomiary wiatrów stratosferycznych na wysokościach 30-36 km. Polska stała się trzecim, po ZSRS i Wielkiej Brytanii, państwem w Europie, wykonującym rakietowe sondowania atmosfery, przy użyciu sprzętu własnej konstrukcji. Niestety, po zakończeniu programu "Meteor", uzyskane do polowy lat 7tych XXw. doświadczenia zostały zaprzepaszczone, z przyczyn głownie politycznych.
Oto krótka relacja ze spotkania, które nie odbyło się bez gościnności Pana dr Bogdana Wszołka i Pani mgr Magdaleny Wszołek w Rzepienniku Biskupim.
W dniu 15 grudnia 2018r. W Obserwatorium Astronomicznym w Rzepienniku Biskupim (Turza) odbyły się I Warsztaty Rakietowe. W wydarzeniu udział wzięli Stowarzyszenia członkowie stowarzyszenia i jednocześnie gospodarze spotkania „Astronomia Nova”, dr Bogdan Wszołek, mgr Magdalena Wszołek, a także pracownicy Politechniki Rzeszowskiej: dr hab. inż. Piotra Strzelczyka, prof. PRz (PRz, PTR, PTA), dr. Marka Szumskiego, mgr inż. Natalia Marszałek. Ze strony Polskiego Towarzystwa Rakietowego (PTR) udział wzięli Panowie Andrzej Chwastek "Jaskiniowiec" i Kacper Z.
W trakcie spotkania przedstawione zostało 5 referatów: Kacpra nt. Prac na amatorskimi rakietami doświadczalnymi, ze szczególnym uwzględnieniem. Rakiet na paliwa dwufazowe (hybrydowe). Opisane zostały prace nad rakietami z rodzin: K1X (PTR) i BIGOS („Space Forrest”) i wyniki ich lotów doświadczalnych których rezultatami były rekordy wysokości lotu rakiet amatorskich w Polsce, odpowiednio 12,2 km i 15 km. Opisanie zostało oprzyrządowanie pomiarowe rakiet, oraz systemy odzysku. Przedstawione zostały plany osiągnięcia przez z wersję rozwojową rakiety K1X pułapu rzędu 100...150 km. Omówiony został silnik hybrydowy „Student”.
Między pierwszą i druga sesją dokonano próbnego uruchomienia silnia hybrydowego z podtlenkiem azotu N20 jako utleniaczem i polietylenem jako paliwem stałym. Próba została przeprowadzona na hamowni silników rakietowych znajdującej się na terenie OA w Rzepienniku Bp.
Po próbie silnika, w drugiej sesji Piotr Strzelczyk, "donPedro" (PRz i PTR, PTA)przedstawił referat pt. „W stronę badań rakietowych w Politechnice Rzeszowskiej”. W referacie przedstawiono możliwości badawcze Wydziału Budowy Maszyn i Lotnictwa, w zakresie szeroko rozumianej techniki rakietowej. Wskazano przede wszystkim na potrzebę zaprojektowania i wykonania własnego hybrydowego silnika rakietowego (Zakład Mechaniki Płynów i Aerodynamiki) na paliwo w rodzaju: polietylenu, parafiny, HPTB czy pyłu drewnianego stabilizowanego żywica epoksydową i utleniaczem w postaci podtlenku azotu, jako rozwiązań eksploatacyjnie najbezpieczniejszych. Obliczenia projektowe powinny być wykonane względnie prostymi metodami obliczeniowymi: jednowymiarowe modele spalania ( w referacie pokazano taki uproszczony model dla silnika hybrydowego) i przepływu przez dyszę, kształtowanie dysz metodą charakterystyk dla przepływu izentropowych. To ostatnie podejście powinno być szczególnie efektywne w przypadku dysz dzwonowych i typu „aerospike”. Obliczenia sprawdzające układu przepływowego powinny być bardziej zawansowaną metodą np. wykonane np objętości skończonych FVM.
Jako kierunek rozwoju wskazano na zastosowanie dysz typu „aerospike” lub „plug”, o własnościach samoadaptacji do ciśnienia zewnętrznego. Ta ostatnia własność powinna predestynować je do pracy w układzie z eżektorem naddźwiękowym AAR (ang. Air-Augmented Rocket).Należy tu podkreślić, że napęd taki może pracować efektywnie od liczby Macha Ma=0, w przeciwieństwie do silników strumieniowych, które wymagają wstępnego rozpędzenia pojazdu
(„Bloodhound”, 2K12 „Kub”). Napęd typu AAR do pierwszych stopni rakiet lub dla całej rakiety jednostopniowej został zrealizowany jedynie w przypadku doświadczalnego pojazdu NASA GTX i pocisku powietrze-powietrze dalekiego zasięgu MBDA „Meteor, natomiast projekty Biura Konstrukcyjnego im. Chruniczewa (konstr: B. Szawrin) jak „Gnom” czy McDonnel Douglas (konstr.: Philip Bono) : rakieta „Nova” i pojazdy typu SSTO pozostały jedynie na papierze. W przypadku AAR możliwe jest przejście, po wstępnym rozpędzeniu do trybu strumieniowego, jednak ze względu na komplikację takiej konstrukcji (układ zasilania) nie będzie to brane u nas pod uwagę. Celem krótkoterminowym jest stworzenie laboratoryjnego hybrydowego silnika z dysza typu „aerospike” i przebadanie jego pracy w warunkach laboratoryjnych, z efektem eżektorowym jak i bez. I wyciągniecie odpowiednich wniosków do konstrukcji lotnego egzemplarza napędu. Doświadczenia w z silnikiem laboratoryjnym jak również badania tunelowych (stateczność!) na modelach w zakresie małych prędkości powinny dostarczyć danych do budowy jednostopniowej rakiety sondażowej wysokiego pułapu „50+” tj. H>50 km i udźwig ok. 50 kg. Rakieta taka powinna umożliwić loty badawcze do tzw. „ignosfery”, tj. obszaru który znajduje się zbyt wysoko dla samolotów i balonów, i za nisko dla satelitów 50 km < H < 200 km. Celem takiej rakiety byłyby eksperymenty z zakresu aerodynamiki wielkich prędkości (pomiary rozkładów ciśnień i temperatury na powierzchni rakiety), pomiary aerometryczne, badania z zakresu astronomii takie jak: rejestracja promieni kosmicznych, przy użyciu matryc CMOS czy CCD, podobnie jak w projekcie CREDO, miniaturowy licznik Geigera-Muellera, heliofizyczne: obserwacje w zakresie UV czy miękkiego promieniowania roentgenowskiego, czy przeprowadzenia różnych eksperymentów w warunkach mikrograwitacji (biologia, chemia, inżynieria materiałowa).
Przedyskutowano również różne techniki odzyskiwania rakiety i jej ładunku. Autor skłania się ku rakiecie skrzydlatej, która powracałaby lotem ślizgowym w pobliże miejsca startu i wtedy ewentualnie lądowałaby na spadochronie. Płaty w celu ograniczenia oporu składana byłyby na kadłubie jak w samolocie Rutan AD-1 czy w rosyjskich boosterach „Bajkał” . Rozważono również możliwość wykorzystania rakiety, do wynoszenia szybowców stratosferycznych, pełniących funkcje badawcze, czy wypełniające rolę tzw. pseudosatelitów (obserwacja czy łączność).
Omówiono również rozproszony system pomiarowy PRP-W2, opracowany w Katedrze Awioniki Wydziału Budowy Maszyn i Lotnictwa Politechniki Rzeszowskiej, którego konstrukcja pozwala na zastosowanie nawet w małej rakiecie badawczej. Moduły systemu PRP-W2 posiadają w większości tylko jedno złącze umożliwiające transmisję danych za pośrednictwem magistrali CAN, jak również ich zasilanie. Rozwiązanie to eliminuje ryzyko pomyłki w trakcie integracji lub manualnej rekonfiguracji systemu. Wymiary poszczególnych modułów wraz z obudową ograniczają się do przestrzeni 20x20x40mm. Masa modułów nie przekracza 6 g, za wyjątkiem odbiornika GPS, którego masa wynosi 9 g. Pobór prądu przez pojedyncze moduły nie przekracza 60 mA (napięcie źródła zasilającego to 5 VDC). Zapis pomiarów na karcie SD. System składa się z: rejestratora danych, centrali aerometrycznej, układu orientacji przestrzennej, modułu wejść analogowych, modułu wejść cyfrowych, moduł odbiornika nawigacji satelitarnej (GPS), moduł pomiarowy wielkości inercjalnych (IMU), przy czym częstotliwość próbkowania przyspieszeń liniowych i kątowych wynosi 1 kHz. Istnieje również możliwość zapisu danych w formacie FDR, który umożliwia odtworzenie parametrów lotu w warunkach symulacji komputerowej przy wykorzystaniu oprogramowania X-Plane, ułatwiając fizyczną interpretację uzyskanych wyników.
Dyskusja po referacie dotyczyła sposobów wyhamowywania rakiety opadającej z wysokiego pułapu (b. mała gęstość ośrodka), oraz redukcji oporu (a więc i nagrzewania się w czasie wznoszenia). Jednym z proponowanych rozwiązań byłoby sterowanie przepływem przed rakietą z wykorzystaniem efektów EMHD. Efekty elektro-magneto-hydrodynamiczne mogłyby być wykorzystane do przepływu w kanale zewnętrznym napędu AAR. Tu pojawiły się koncepcje balono-spadochronu (ang. „ballute”) napełnianego na dużych wysokościach, czy wirnikowego systemu odzyskiwania rakiety.
Drugi referat zespołu Politechniki Rzeszowskiej, prezentowany był przez panią mgr inż. Natalię Marszałek i dotyczył możliwości badawczych Zakładu Mechaniki Płynów i Aerodynamiki w zakresie napędów rakietowych. Przeprowadzono wstępne próby na małych, stałopaliwowych silnikach modelarskich z wykorzystaniem tensometrycznego belkowego przetwornika siły oraz systemu akwizycji danych „DasyLab”. Częstotliwość próbkowania siły ciągu wynosiła 20 kHz, a zakres przenoszonej przez przetworniki siły 20N Oprócz pomiarów siły ciągu potwierdzono możliwość badania przepływu w strumieniu wylotowym silnika rakietowego z pomocą metody cieniowej, „Schlieren”, w tzw. układzie Z. Układ pomiarowy składał się z dwóch zwierciadeł wklęsłych, noża Foucaulta, źródła światła białego (żarówka halogenowa), ekranu z matówką i kamery szybkiej CCD do rejestracji uzyskanych obrazów, z częstotliwością 2kHz przy pełnej rozdzielczości. Okazało się, że wykorzystanie techniki smugowej jest możliwe, a większą ostrość obrazów uzyskano by stosując filtry kolorowe lub monochromatyczne źródło światła, co zostanie wykorzystane w przyszłych badaniach.
Na zakończenie obrad, pan Andrzej Chwastek przedstawił referat poświęcony krakowskim rakietom sondażowym, jakie powstały w zespole prof. Jacka Walczewskiego, wykorzystywane. przez Państwowy Instytut Hydrometeorologiczny. Najważniejsze z tych konstrukcji to: klasyczna, dwustopniowa RD-42 i rakieta z ”grotem” RM-3W. Próba pierwszej odbyła się w maju 1962 r., próba drugiej w kwietniu 1963 r. Obydwie były budowane przy współpracy Doświadczalnego Ośrodka Rakietowego. Do dalszej realizacji wybrano rakietę z ”grotem”.W 1962 r. wysłano zlecenie do Instytutu Lotnictwa w Warszawie na zaprojektowanie i przeprowadzenie prób rakiety. Opracowanie projektu rakiety meteorologicznej podjął się zespół Zakładu Konstrukcji Specjalnych ILot. pod kierunkiem mgr. inż. Jerzego Haraźnego. W czerwcu 1965 r. system rakietowy został przejęty przez Pracownię Rakietowych Sondowań Atmosfery PIHM. Od razu też wykonano prawidłowe pomiary wiatrów stratosferycznych na wysokościach 30-36 km. Polska stała się trzecim, po ZSRS i Wielkiej Brytanii, państwem w Europie, wykonującym rakietowe sondowania atmosfery, przy użyciu sprzętu własnej konstrukcji. Niestety, po zakończeniu programu "Meteor", uzyskane do polowy lat 7tych XXw. doświadczenia zostały zaprzepaszczone, z przyczyn głownie politycznych.
- Załączniki
-
- Krzywa ciągu silniczka modelarskiego.jpg (203.43 KiB) Przejrzano 4273 razy
-
- Kamera szybka i Schlieren.jpg (450.1 KiB) Przejrzano 4273 razy
-
- montaż silnika na hamowni.JPG (469.82 KiB) Przejrzano 4278 razy
-
- dysza de Lavala przykład.jpg (352.87 KiB) Przejrzano 4278 razy
-
- Hybryda Kacpra Zielińskiego.jpg (477.47 KiB) Przejrzano 4279 razy
Piotr M. Strzelczyk